İş Ekipmanlarının Periyodik Kontrol Zorunluluğu

İş ekipmanlarının periyodik kontrol zorunluluğu, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında yer alan bir gerekliliktir. Bu zorunluluk, ekipmanların güvenli ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek amacıyla getirilmiştir. İş ekipmanlarının periyodik kontrolü, belirli aralıklarla yetkili kişiler tarafından yapılan denetim ve testleri içerir.

Türkiye'deki Yasal Dayanaklar

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (No. 6331)

Madde 4 (İşverenin Genel Yükümlülüğü):

(1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup;

• a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

2. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

• MADDE 5 – (1) İşveren, işyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın çalışanlara sağlık ve güvenlik yönünden zarar vermemesi için gerekli tüm tedbirleri alır.
• MADDE 6 – (1)(b) İşveren, iş ekipmanının kullanımı süresince gerekli bakımını ve periyodik kontrollerini yaptırarak bu maddenin (a) bendinde belirtilen hususlara uygun durumda olması için gerekli önlemleri alır.
• MADDE 7 – (1) İşyerinde kullanılan iş ekipmanının periyodik kontrolü ile ilgili aşağıdaki hususlara uyulur:
• a) İş ekipmanının güvenliğinin kurulma ve montaj şartlarına bağlı olduğu durumlarda, ekipmanın kurulmasından sonra ve ilk defa kullanılmadan önce, önemli bakım ve onarımlardan sonra ve her yer değişikliğinde ekipmanın, periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler tarafından periyodik kontrolü yapılır.

Periyodik Kontrollerin Kapsamı ve Gereklilikler

1. Periyodik Kontrol Süreleri

• Basınçlı Kaplar ve Tesisatlar: Kazanlar, kompresörler, tüpler gibi basınçlı ekipmanlar genellikle yılda bir kez kontrol edilmelidir.
• Kaldırma ve İletme Ekipmanları: Vinçler, forkliftler, asansörler gibi kaldırma ekipmanları genellikle yılda bir kez kontrol edilmelidir.
• Elektrikli Ekipmanlar: Elektrik panoları, jeneratörler, topraklama tesisatları, akümülatör, transformatör gibi elektrikli ekipmanlar yılda bir kez kontrol edilmelidir.
• Yangın Söndürme Sistemleri: Yangın söndürme cihazları ve sistemleri genellikle yılda bir kez kontrol edilmelidir.
• Tesisatlar: Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı, yıldırımdan korunma tesisatı, yangın mekanik tesisatı, yangın algılama ve uyarı sistemleri, havalandırma ve klima tesisatları genellikle yılda bir kez kontrol edilmelidir.
• Tezgahlar: Mekanik presler, hidrolik presler, hidrolik abkant presler, pnömatik presler, torna tezgahları, ağaç işleme tezgahları, freze tezgahları, soğuk metal testereleri, şerit testere, delme makineleri, giyotin makaslar, yılda bir kez kontrol edilmelidir.
• Endüstriyel Raf ve Kapılar: Endüstriyel raflar ve endüstriyel kapıların periyodik kontrolleri standartlarda süre belirtilmemişse yılda bir defa yapılır.
• İş Makinalarının Periyodik Kontrolleri: Sondaj makinaları, çekici dozerler, yükleyiciler, kazıcı yükleyiciler, hidrolik kazıcılar, damperli kamyonlar, skreyperler, greyderler, boru döşeyiciler, trençerler, toprak ve çöp sıkıştırıcılar, halatlı kazıcılar, yol düzeltme makinaları, zemin stabilize makinaları, zemin sıkıştırma makinaları, asfaltlama makinaları, beton ve harç için taşıma - püskürtme ve yerleştirme makineleri (beton pompası) için genel olarak yılda bir defa periyodik kontrol yaptırılması önerilir.

2. Kontrolleri Yapacak Kişiler

• Yetkili Kişiler: Kontroller, bu konuda eğitim almış ve yetkilendirilmiş uzmanlar tarafından yapılmalıdır.
• Kontrol Raporları: Kontrol sonuçları, detaylı bir rapor şeklinde belgelemeli ve iş yerinde saklanmalıdır.

3. Kontrol Standartları

• Ulusal ve Uluslararası Standartlar: Periyodik kontroller, ilgili ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak yapılmalıdır.
• Üretici Talimatları: Ekipmanların üretici talimatları ve kullanım kılavuzlarında belirtilen kontrol ve bakım gereksinimleri dikkate alınmalıdır.

Periyodik Kontrollerin Önemi ve Faydaları

1. İş Kazalarının Önlenmesi

• Ekipman Güvenliği: Periyodik kontroller, ekipmanların güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlar.
• Risk Azaltma: Ekipman arızaları ve bunların yol açabileceği iş kazaları önlenir.

2. Meslek Hastalıklarının Önlenmesi

• Sağlıklı Çalışma Ortamı: Periyodik kontroller, çalışanların sağlığını tehdit edebilecek risklerin minimize edilmesine yardımcı olur.

3. Verimlilik Artışı

• Ekipman Performansı: Düzenli bakım ve kontroller, ekipmanların performansını artırır ve arıza sürelerini azaltır.
• Maliyet Etkinliği: Uzun vadede, düzenli kontroller ekipmanların ömrünü uzatır ve onarım maliyetlerini düşürür.

Uluslararası Yasal Dayanaklar ve Standartlar

1. OSHA Standartları (Amerika Birleşik Devletleri)

• 29 CFR 1910: Genel endüstriyel ekipmanların güvenli kullanımı ve periyodik kontrol gereksinimlerini belirler.
• 29 CFR 1926: İnşaat sektöründe kullanılan ekipmanların periyodik kontrol ve bakım gereksinimlerini belirler.

2. Avrupa Birliği Direktifleri

• 2009/104/EC (İş Ekipmanları Kullanım Direktifi): İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik gereksinimlerini belirler ve periyodik kontrol zorunluluklarını içerir.

3. ISO Standartları

• ISO 45001: İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri için uluslararası standart olup, iş ekipmanlarının periyodik kontrol gereksinimlerini de kapsar.

Periyodik Kontrollerin Uygulanması

1. Kontrol Planlaması

• Takvim Oluşturma: Ekipmanların periyodik kontrol tarihleri belirlenmeli ve bir takvim oluşturulmalıdır.
• Sorumluluk Atama: Kontrol süreçlerinden sorumlu kişiler ve ekipler atanmalıdır.

2. Eğitim ve Bilgilendirme

• Çalışan Eğitimi: Çalışanlara ekipmanların güvenli kullanımı ve periyodik kontrol gereklilikleri hakkında eğitim verilmelidir.
• Bilgilendirme: Kontrol sonuçları ve gerekli aksiyonlar hakkında çalışanlar bilgilendirilmelidir.

3. Dökümantasyon ve Kayıt Tutma

• Raporlama: Kontrol sonuçları detaylı bir rapor halinde belgelemeli ve yasal gerekliliklere uygun olarak saklanmalıdır.
• Takip: Tespit edilen eksiklikler ve uygunsuzluklar için düzeltici ve önleyici faaliyetler planlanmalı ve uygulanmalıdır.

İş ekipmanlarının periyodik kontrolleri, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında hayati öneme sahiptir. İşverenler, bu kontrollerin düzenli ve etkin bir şekilde yapılmasını sağlayarak çalışanlarının güvenliğini korumalıdır.